Akkışla, Oğuz Türklerinin Bayat ve Bayıdır boyuna mensup insanların oturduğu bir Türkmen beldesidir. Akkışla’da her yıl geleneksel hale getirilen Yeni Yoğurt Bayramı Üsküdar Yaylasında kutlanmaktadır. Yoğurt, dünya medeniyetine Türklerin bir hediyesi… Hemen hemen dünya dillerine Türkçedeki karşılığı ile yoğurt olarak girmiş. Akkışla Türkmenleri de bu önemli kültür varlığımızı öne çıkararak her yıl yoğurt bayramı yapıyorlar. Türkmenler, yoğurdunu öne çıkararak yaptıkları kutlamalarda birbirinden değerli kültür hazinelerimiz de ön plana çıkarmaktadır. Akkışla gibi Türk kültünün otantik parçalarına rastlanılan bir bölgede haliyle türkülü halaylarımızı, eski oyunlarımızı da bulmak mümkün olmaktadır. Bugün artık diğer Türkmen yurtlarında unutulmuş olan bu oyunları Üsküdar Yaylasında bulmanın sevincini yaşadık.
Akkışla, bundan üç yüz sene konar göçer olarak yaşayan bir Türkmen topluluğu iken kışlak olarak kullandıkları bu günkü yöreye tamamen yerleşmişler ve bu bölgeye de Akkışla adını vermişlerdir. Rivayetlere göre köyün ilk adı Conalı imiş. Bu ismin bir Türkmen beyinin adından kaynaklandığı sanılıyor. Akkışla’ya yerleşenler ise Kuzugüdenli Türkmeni olarak adlandırılıyor ki bu isim 17. yüzyıl Osmanlı kayıtlarında sıkça rastladığımız bir isimdir ve Orta Anadolu’da 17. yüzyılda görülen büyük Bozulus Türkmen hareketinin en önemli kollarından birini oluşturan Kuzugüdenli Türkmenlerine işaret eder. Maraş, Malatya, Kayseri, Yozgat, Sivas, Kırşehir ve Ankara hattında görülen Kuzugüdenli Türkmen topluluğu parça parça bu yörelere iskan edilmiştir. Akkışla ve civar köyler de bu iskan sırasında yerleşik hayata geçmiş olmalıdır.
Akkışla’da yaylaya çıkma geleneği bugün dahi unutulmamıştır. Üsküdar ve Pamucak Yaylaları gibi meşhur yaylaların bulunduğu yörede hayvancılığın hala canlılığını yitirmemiş olması, geleneksel hayatın da devamını mümkün kılmıştır. Bu da sevinilecek bir durumdur. Türklerin Orta Asya’dan getirdikleri tombak çadırlar ise başlı başına bir önem taşır. Bugün kullanımına göre, biraz daha küçültülmüş olan bu çadırlar, kelimenin tam anlamıyla orijinal Türk evleridir.
Türk dili kültürümüzün başlıca unsurudur. Törelerimiz ise atalarımızdan kalan birer yadigar olmakla birlikte Türk’ün hayata bakış açısını, yaşayış biçimini algılamamızda da etkilidir. Akkışla’da “Höl” adı verilen oyun da Türklerin yaban hayatında kendilerini nasıl zinde tuttuklarını göstermesi açısından önemlidir. Ebenin bulunduğu yere karamuk çalısının kökünden yapılan bir top konuyor ve diğer oyuncular ellerindeki değneği kullanarak bu topu vurmaya çalışıyorlar. Mızrak gibi kullanılan bu değnekleri kullanmak bir marifet istediği gibi atılan değneğin ebe tarafından çelinmesi de bir başka marifet istemektedir.
Bu tür oyunlar Türk toplulukların eski hayatlarını da gözler önüne sermektedir. Türkmenler, bu oyunlar sayesinde sürekli savaşa hazır vaziyette kalabilmişlerdir. Bu özellikleri onların savaşçı bir topluluk olduğunu göstermesi yanında kendi aralarında bu oyunlar sayesinde birlik ve beraberliklerini sağlamışlar, “Türk Dili Yaşasın, Türk Töresi Yaşasın, Türk Milleti Yaşasın!” düşüncesi, bu kardeşliğe bağlı olarak her Türkmen’de gelişmiştir.
Halaylar da Türk Milletinin eski törelerinin birer parçalarıdır. “Halay”, “halka”, “halhal” gibi kelimelerden anlaşıldığına göre , bu kelimenin kökündeki mana daire olmak, oval bir hareketlilik sağlamaktır. Bazen davul ve zurnanın olmadığı zamanlarda veya halayın türkülü halay olması sebebiyle de bazı halaylar türkü eşliğinde söylenebilmektedir. Halay oynayan insanlar, kendi kültürlerinin bir parçasını daha öğrenirlerken kendilerince de çok önemli bir bilinç geliştirirler. Bu bilincin adı mensubiyet bilincidir.
Türk veya Türkmen olmanın sırrı bu seslerde, bu törelerde gizlidir. Bazen bir çeşme başında yanık bir türkü duyan kişi, bağlamanın sesinden veya türküden bir haz alıyorsa o topluluğa mensubiyeti öne çıkıyor demektir. Halaylarda ise, bir ordu nizamında söylenen türküler ve oynanan oyun hem bir sevinç gösterisi, hem de aynı millete, aynı boya, aynı obaya mensup olmanın bir coşkusunu yansıtmaktadır.
S.Burhanettin AKBAŞ
Yorumlar