Kayseri'de Yörükler ve Türkmenler (T Maddesi)


Tabanlı Obası:
Bu Türkmen topluluğu da Develi Harmancık’ta, Yahyalı ve Zamantı’da görülmüştür.[5] Zamantı’daki Tabanlu oymağı 1563 yılında Pınarbaşı nahiyesinde Arslan Bey köyünde 45 nefer olarak bulunuyordu.[6] Arslan Bey köyüne bağlı Kara Yusuf mezraında da ziraat yapıyorlardı.[7]
Tağar Oymağı:
Danişmentli Türkmenlerinden olan oba, Yahyalı kışlağında Kanukaz (ya da Kavkar) , Oğuz, Eymür ve Güneyağıl mezralarında meskundu. 1500 yılında 27 hane, 1584 yılında 203 hane idiler. 1570 yılında 96 hane olarak Koramaz nahiyesinde görüldüler.[8] Belki de bugünkü Bünyan ilçesinin Dağardı köyünü kuranlar bu oymaktır.
Taf Oymağı:
1563 yılında Pınarbaşı nahiyesinde oldukça büyük bir oba olarak karşımıza çıkıyor. Kara Kilise köyünde 6 nefer, Şehir Görsün köyünde 77 nefer, Matrasun’da 45 nefer, Gelirge köyünde 22 nefer, Mirsavi köyünde 19 nefer, Çağşir köyünde 12 nefer nüfusları vardı. Ayrıca Gün Burun, Kızılca İn, Karşuluca mezraları tasarruflarında idi. [9]
Taman Oymağı:
Irmak kenarı nahiyesinde Gömürgen mezraında oturan oymak 1584 yılında 4 hane nüfusa sahipti.[10] Taşan Oymağı: 16. yüzyılda bu Türkmen obası Yahyalı kışlağında Ağca Asma ve Kal’a-i Avşar (Avşar Kalesi) mezralarında meskundu. Bugün Taşhan adını taşıyan iki yerleşim yeri bulunmaktadır. Bunlardan biri Yeşilhisar ilçesine, diğeri de Erkilet bucağına bağlı Taşhan köyleridir. Taşan oymağının seyri incelendiğinde farklı yerlere iskanı rahatça görülebiliyor. 1522’de 47 hane olarak Yahyalı kışlağında tespit edilen oymak, 1543 yılında Ağca Asma mezraında 30 hane, Acı Göl’de 13 hane, Zamantı’da 21 hanedirler. 1584 yılında ise Acı Göl’de 22 hane, Ağca Asma’da 35 hane, Zamantı’da Sarıoğlan köyünde 29 hane, şehirde ise 1 hane olarak kayıt altına alınmışlardır.[11]
Taşkın Hacıoğlu Oymağı:
Beydili boyuna mensup olan oba 16. yüzyılda Yahyalı kışlağında Eğercik mezraında meskundu. İsmini Ömer v.i. Taşkun Hacı’nın babasından almıştır. 1500 yılında 8 hane, 1522’de yedi nefer olarak kayda girmiştir. Bu tarihte Akin mezraında bulunuyorlardı.[12]
Taşlıoğlu / Taşoğlu Oymağı:
Avşar boyuna mensup olan oymak, bugün Pınarbaşı ilçesinin Taşlıoğlu köyünde meskundur.[13] aşlı adlı bir cemaat 16. Yy’ın ilk yarısında Sis yöresinde görülüyor ve Eğlenoğlu taifesine mensup bulunuyordu. 1519 tahririnde adına rastlanmayan cemaat, 1523-4’te 17 hane olup defter harici kaydedilmiştir. 1525-6’da 19 hane, 1536-7’de ise 26 hane nüfusu görülüyor. Çavuş Cafer’in timarında olan cemaat Dulkadır Sancağında Taşlıca mezrasında ziraat yapıyordu.[14] Bu grubun Dulkadır Türkmenlerine dahil edildiğini anlıyoruz. Çünkü İfraz-ı Dulkadır’a dahil olup şekavet yaparak çevre köylere zarar veren cemaatler arasında (14 cemaat) Taşlı cemaati de vardı. Bu cemaatler, Kurtkulağı bölgesine derbentçi olarak yerleştirildiler (1705).[15] Recepli Avşarı arasında bulunan Taşlılar ise, 1703 yılından itibaren diğer Recepli obalarıyla birlikte Rakka’da Belih nehri boylarına iskan edildi. Ancak bir müddet sonra iskandan kaçıp Kars ve Çıldır taraflarına gittiler. Rakka’ya iskan olan Recepli obalarının 1729 yılındaki tahririnde Taşlı-Uşağı obasının 8 hane ve 3 mücerret nüfusu vardı.[16]Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesi Taşlıoğlu köyü bu obadandır. [17]Ayrıca Tunceli’nin Ovacık ilçesinde de Taşoğlu adlı bir köy vardır. Taş-Oğlu cemaati Rakka, Karaman, Kırşehir, Sis, Kayseri, Kars-ı Maraş, Kadirli ve Zamantı’da yerleşmiştir. Taşlı adıyla kayıtlı bulunan kısım ise Maraş, Adana, Sis, Rakka, Dulkadır, Edirne, Gümülcine, Yüreğir, Kütahya’da Dağardı ve Yeni-İl’de gözüküyor.[18]
Tekeli / Teke Düğenli Oymağı:
Salur boyundan gelen Tekeli oymakları Zamantı bölgesinde görülmüştür. Bunlardan birisi Beydağı kışlağında diğeri ise Bünyan’ın Büyük Tuzhisar kasabasında meskundu. Üzerlik köyü yakınlarında bulunan Tekeli kışlağındaki Yörüklerden bir kısmı Üzerlik köyüne göçmüşlerdi.[19] Tekeli oymağının Zamantı kolunu ise Sarız bölgesinde bulunan Çakıldaklı ve Sultan Beli’ni ekip biçen Tekeli isimli oymak teşkil ediyor olmalıdır.[20]
Tennurlu Oymağı:
1563 yılında Sarız bölgesinde Gök Öyük mezraını Karlı oymağı ile birlikte ekip biçiyorlardı.[21]
Terkeşlioğlu / Tirkeşli / Tirkeşin Oymağı:
Zamantı yöresinde yerleşik hayata geçen Türkmen obası, Avşar boyuna mensuptur ve Sarız’ın Destiye ve Karapınar köylerinde meskundur.[22] Bu oba belgelerde Tirkeşin/Tirkesin-li, Türkeşin-li ve Türkeş-Oğulları şeklinde geçiyor. Bunlardan Tirkesinliler Zamantı’da, Türkeşinliler Ilıca-i Bergama’da, Türkeş-Oğulları ise Boz-Ok ve Sivas’ta yerleşmiş gözüküyor.[23] Van’ın Gevaş ilçesine bağlı bir köy Tirkeşin, Çorum Sungurlu ilçesinde bir köy de Tirkeş adını taşır. Bu husus onların bu bölgelerde de yerleştiklerini gösteriyor. 1846-49 yıllarında Lek, Kuzu-Güdenli ve Kırıntılı aşiret atlıları ile beraber Kayseri, Niğde ve Kırşehir taraflarına kovguna giden Afşar elebaşıları arasında Terkeşli-Oğlu’nun adı geçiyor.[24] Terkeşliler, günümüzde Kayseri’nin Sarız ilçesine bağlı Deştiye ve Karapınar köyleri ile Osmaniye’nin Kadirli ilçesi Azaplı köyünde oturuyorlar. Pınarbaşı’nın Kırgeçit köyü de Terkeşlidir.
Terslü Oymağı:
1563 yılında Pınarbaşı nahiyesinde Sevatil köyünde altı neferleri bulunuyordu.[25]Maraş Tahrir Defterinde aynı tarihte Çörmüşek nahiyesinde Teslik oymağı karşımıza çıkmaktadır. Menkit köyünde 44 hane olarak tespit edilmişler. Aynı köyde 6 nefer de Eşkinci Yörüklerinden bulunuyordu.[26]Terslik oymağı Çörmüşek nahiyesinde Cordun (Çörtük) köyünde ise 4 nefer olarak bulunuyordu.[27]
Tıraşcılı / Taraşcılı Oymağı:
Zamantı bölgesinde yerleşik bir Yörük topluluğudur.[28]
Tirkan / Tarkan / Tirkanlı / Tarkanlı Oynağı:
Merdisi aşiretine mensup olan oba, Zamantı yöresinde yerleşiktir.[29]
Tokalı Oymağı:
İslamlu Yörüklerinden olan oymak, İslamlu’ya bağlı Ağcain ve Güllüce mezralarında meskundu.1520 yılında 46 hane nüfusları vardı. 1584 yılında 35 hanedirler.[30] Kayseri’nin muhtelif yerlerinde çok miktarda Güllüce isimli köy ve mezra adı vardır. Pınarbaşı, Bünyan ve Yahyalı yöresinde aynı ismi taşıyan Güllüce köyü ve mezraı vardı. İslamlu’da bulunan Güllüce mezraının ise Amarat Platosunda olduğunu sanıyoruz. Bu mezra, Karapınar ve Göynük mevkileri arasında bulunuyordu.[31]
Toklar Oymağı:
1570 yılında Koramaz nahiyesinde gösterilen oymak İslamlu Yörüklerindendir ve 27 hanedirler.[32]
Tokuz / Tokuz Yörüğü / Tokaz Oymağı:
Bozulus’a tabi Benan Keşanlıya bağlı ve Karakoca aşiretinden gösterilen bu Türkmen obası Irmak Kenarı nahiyesinde meskundu.[33]
Topallar Yörüğü Obası:
Bu Yörük obası Yahyalı ilçesinde Denizovası köyünde meskundur.[34]
Toramanlı / Toramanoğlu Türkmenleri Obası:
Türkmen oymağının Özvatan ilçesinin Büyük Toraman köyünde, Bünyan ilçesinin Toramanlı mezraında ve Yahyalı ilçesinin Eğriin mezraında oturdukları biliniyor.[35]
Torunlar Oymağı:
Avşar boyuna mensup olan Türkmen obası Muslucalı aşiretindendir. Recepli Avşarlarının önemli kollarından birini meydana getirirler. Pınarbaşı ilçesinin Potuklu, Altıparmak, Yeregeçen, Oruçoğlu, Karamuklu; Sarız ilçesinin Damızlık, Karapınar, Büyük Söbeçimen, Deştiye, Çavdar, Yedioluk ve Kıskaçlı köylerinde oturmaktadırlar.[36] Güneydoğu Anadolu’da bulunan Musacalı aşiretine bağlıydı. Avşarların en yiğit boyu kabul edilir. 1703 yılından itibaren diğer Recepli Avşarı obalarıyla birlikte Belih nehri boyları ve Rakka’ya iskan edilen bir Tohmadanan cemaati bulunuyor. Bu cemaat Torunluk iddia ediyordu. Bunların Torun obasıyla nasıl bir ilgisi var bilemiyoruz. Cemaatten bazı gruplar diğer Recepli obalarıyla beraber iskandan kaçıp etrafa dağılarak Kars ve Çıldır taraflarına gitmişti. Rakka’ya iskan olan Recepli obalarının 1729 yılındaki tahririnde 80 mücerret nüfusa sahipti.[37] Günümüzde Kayseri’nin Sarız ilçesi Damızlık, Deştiye, B. Söbeçimen, Çavdar, Yedioluk, Kıskaçlı ve Karapınar köyleri ile Pınarbaşı ilçesi Avşarpotuklu, Altıparmak, Yeregeçen, Oruçoğlu ve Karamıklı köyleri Torun obasındandır. Çürük köyünde de az varlar. Kayseri’deki Torun Avşarı’nın Sarıveli-Oğlu, Terkeşli-Oğlu, Şahmetli-Oğlu, Mucuk-Oğlu, Muhazim-Oğlu ve Hösük-Oğlu adlı alt sülaleleri bulunmaktadır. Bu sülalelerin, 1846-49 yıllarında Kayseri, Niğde ve Kırşehir taraflarına kovguna giden Afşar elebaşılarından Sarıveli-Oğlu, Terkeşli-Oğlu, Mucuk-Oğlu, Muhazim-Oğlu ve Deli Hösük’ün[38] soyundan geldiğini biliyoruz. Bunlardan Sarıveliler ile Terkeşlileri ayrı inceledik. Şahmetliler, Sarız’ın Yedioluk ve Kıskaçlı, Mucuklar, Pınarbaşı’nın Oruçoğlu, Yeregeçen ve Uzunahmet, Muhazimler, Sarız’ın Çavdar ve Kızılpınar (Tunç soyadlı aileler), Hösükler ise Sarız’ın Çürük köyünde yaşıyorlar.[39] Güneydoğu’daki Torunlara gelince, bunlar halen Diyarbakır ve Urfa civarında bulunmaktadır. Bu bölgedeki kimi aşiret reisleri “Torun” adlı bir sülaleye mensup olduklarını söylemektedirler. Nitekim Sarız’ın Çürük köyünde bulunan Torunlar buraya Diyarbakır’dan sürgün gelmiştir. Yozgat’ın Şefaatli ilçesinde yaşayan Kürt köyleri de Torun soyundan geldiklerini söylemektedir. Bilindiği gibi buradaki Kürt köyleri yabancı seyyahlar tarafından Afşar Kürdü olarak tanıtılmıştı. Kozan-Oğulları ailesi de “Torun” adıyla anılıyordu. Üstelik Kozanlılar Antep’ten geldiler ki burada Torunların yerleşme sahalarından biridir. Torun Avşarı belgelere göre Antep, Kilis, Maraş, Mut, Aksaray, Kırşehir, Kayseri, Konya, K. Sahip, Selmanlı – Boz-Ok, Danişment, Rakka, Karaman, Sis, Yeni-İl, Kadirli ve Zamantı’da iskan olmuştur.[40]
Turahan / Turahacı Oymağı:
Yahyalı Yörüklerinden olan oymak 1522’de 5 nefer olarak tespit edilmiş, daha sonraki kayıtlarda bulunamamıştır. Büyük ihtimalle başka bir oymağa karışmış olmalıdır. [41]
Turhamanlu Oymağı:
1563 yılında Sarız bölgesinde Ağca Pınar ve Esiri Pınar mezralarını ekip biçiyordu.[42]
Tutak / Tutakoğlu Oymağı:
Kustere Yörüklerinden olan oba Tomarza ilçesinde meskundu. Bu obanın M.1500 yılında Kayseri şehir merkezindeki Tutak mahallesine adını verdikleri anlaşılıyor.[43]
Tuluğuyumru Oymağı:
Zamantı yöresine yerleşmiş bir Yörük obasıdır. Bakınız: Duluğu Yumru Turaçlı Oymağı: Kayseri’de yerleşik bir Yörük-Türkmen obası olduğu kayıtlıdır.[44] Kayseri’nin hangi bölgesine yerleştikleri bilinmemektedir.
Turdulu/Durdulu Oymağı:
Kayseri’de yerleşik bir Yörük-Türkmen obası olduğu kayıtlıdır.[45] Kayseri’nin hangi bölgesine yerleştikleri bilinmemektedir.
Turhanlı Oymağı:
İncesu’da meskun bir Yörük obasıdır. Derzi Turhanlu adıyla da geçen oymak, 1543 yılında 7 hane nüfusa sahipti. 1584 yılında kayıtlarda rastlanmamıştır. Başka bir oymağa katılmış olmalıdır. Kızılcahan (Avşar Viran) mezraı tasarruflarında idi.[46]
Türk Hacılı Oymağı:
1570 yılında Malya nahiyesinde (Talas-Tomarza bölgesi) görülen oymak, Malya Yörüklerindendir. 76 hane nüfus olarak tesbit edilmiştir.[47]
Türge Oymağı:
Yahyalı Yörüklerinden olan oymak 1543 yılında 26 hane olarak Ağin ve Gökdere mezralarında bulunuyordu.[48]
Türkmenliler/ Türkmen Aliler Oymağı:
Avşar boyuna mensup Türkmen obası Sarız ilçe merkezinde, İncedere ve Esirik (Yaylacı) köylerinde meskundur.[49] Bu obanın bilinen Avşar obaları adını taşımaması üstelik genel bir ad olan Türkmen adını kullanmaları onların bölgeye sonradan geldiklerini gösteriyor. Esirik köyünde oturanların Herekçi adını taşımaları bu obanın Herikliler ile bir bağı olduğunu düşündürüyor.
Türkmen Sülüklü Oymağı:
Dulkadirli Türkmenlerinden olan oymak Bünyan’ın Emirören köyünde meskundur.[50] Sülüklü kelimesinin kökündeki “sü” sözünün asker manasında olduğu düşünülmelidir.

Yorumlar

Unknown dedi ki…
Ağabey ben de yörüğüm bizim de bloğumuz var ama sen daha iyi araştırmışsın.Siten çok güzel ağabey tebrik ediyorum.Bu yazıyı da çok iyi yazmışsın helal olsun ağabey başarılarının devamını dilerim.